PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ HÀNG NHẬP KHẨU

                                                                                           VÕ HÀ TUYẾT ANH
 

LỜI NÓI ĐẦU

Tính cấp thiết đề tài

Cạnh tranh là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh doanh nhằm giành lấy những lợi thế về mình để thu được nhiều lợi nhuận nhất. Bán phá giá là một hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Hành vi bán phá giá có thể diễn ra ở trong nước hoặc trong thương mại quốc tế (hay còn gọi là bán phá giá hàng nhập khẩu).

Trong những năm vừa qua, Việt Nam đã tích cực tham gia quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng. Trong các thiết chế thương mai quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đều có các quy định về chống bán phá giá hàng nhập khẩu. WTO có quy định tại Điều VI của GATT và Hiệp định về chống bán phá giá (ADA). Các thiết khu vực và các hiệp định thương mại tự do cũng có các quy định về vấn đề này. Khi tham gia vào các giao dịch thương mại quốc tế, hàng hóa của Việt Nam có thể bị nước nhập khẩu tiến hành điều tra và áp dụng các biện pháp chống bán phá giá hàng nhập khẩu. Đồng thời, Việt Nam cũng có quyền tiến hành điều tra và áp dụng các biện pháp chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu được xác định là có bán phá giá.

Để đáp ứng các yêu cầu của quá trình hội nhập và cam kết gia nhập, Việt Nam đã từng bước xây dựng và hoàn thiện khung pháp luật về chống bán phá giá hàng nhập khẩu. Năm 2004, Việt Nam đã ban hành Pháp lệnh về chống bán phá giá hàng nhập khẩu, đưa ra những căn cứ pháp lý đầu tiên để Việt Nam tiến hành điều tra và áp dụng các biện pháp chống bán phá giá đối với hàng nhập khẩu. Năm 2017, Luật Quản lý ngoại thương 2017 đã được Quốc hội thông qua, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện pháp luật điều chỉnh các hoạt động thương mại quốc tế nói chung và trong lĩnh vực chống bán phá giá hàng nhập khẩu nói riêng. Trong vòng gần 10 năm trở lại đây, từ vụ việc chống bán phá giá đối với thép không gỉ nhập khẩu, Việt Nam cũng đã tiến hành thêm các vụ điều tra và áp thuế chống bán phá giá. Thực tiễn áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này cho thấy còn một số hạn chế, bất cập nhất định. Trong khuôn khổ WTO, Việt Nam mới tham gia vào quá trình giải quyết tranh chấp về chống bán phá giá với tư cách nguyên đơn và bên thứ ba. Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại nói chung và chống bán phá giá hàng nhập khẩu nói riêng, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành bị đơn trong các vụ kiện tại WTO. Do đó, việc nghiên cứu pháp luật về chống bán phá giá hàng nhập khẩu của Việt Nam, rà soát để đảm bảo sự phù hợp với các quy định của WTO và các thiết chế thương mại quốc tế mà Việt Nam đã tham gia là cần thiết.

Với tất cả các lý do nói trên, tôi đã chọn đề tài: “Pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá hàng nhập khẩu” làm đề tài Luận văn của mình.

Tình hình nghiên cứu

Liên quan tới vấn đề pháp luật về chống bán phá giá hàng nhập khẩu, đã có nhiều công trình nghiên cứu và tiếp cận ở các góc độ khác nhau. Có thể kể đến một số nghiên cứu tiêu biểu như: Luận án Tiến sĩ với đề tài “Pháp luật về chống bán phá giá trong thương mại quốc tế và những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam” của Vũ Thị Phương Lan (2012); Luận án Tiến sĩ với đề tài “Giải quyết tranh chấp về chống bán phá giá trong khuôn khổ WTO và sự tham gia của các nước đang phát triển và Việt Nam” của Nguyễn Thị Thu Hiền (2014); Luận văn Thạc sỹ “Pháp luật chống bán phá giá của WTO và vấn đề hoàn thiện pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá” của Lê Như Phong (2007) v.v. Ngoài ra còn có các bài nghiên cứu như: Tìm hiểu pháp luật chống bán phá giá của WTO và Hoa Kỳ của tác giả Hoàng Phước Hiệp (2003); Pháp luật chống bán phá giá của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (2004); Pháp luật chống bán phá giá thương mại quốc tế của Nguyễn Trần Duy (2007) v.v. Các nghiên cứu trên cũng đã trình bày những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan tới pháp luật về chống bán phá giá hàng nhập khẩu, có liên hệ tới pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, các nghiên cứu nói trên chủ yếu phân tích và đánh giá Pháp lệnh về chống bán phá giá hàng nhập khẩu 2004, mà chưa có sự cập nhật các quy định của Luật Quản lý ngoại thương 2017 cũng như các vụ kiện mà cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam đã thụ lý và giải quyết từ năm 2014 trở lại đây.

3. Câu hỏi nghiên cứu, mục đích nghiên cứu

3.1. Câu hỏi nghiên cứu

Thứ nhất: Thế nào là chống bán phá giá hàng nhập khẩu?

Thứ hai: Pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về chống bán phá giá hàng nhập khẩu? Có những hạn chế, bất cập gì?

Thứ ba: Thực tiễn điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá hàng nhập khẩu ở Việt Nam diễn ra như thế nào?

Thứ tư: Có những khó khăn, hạn chế nào trong việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá hàng nhập khẩu ở Việt Nam?

3.2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của luận văn làm rõ những vấn đề lý luận về chống bán phá giá hàng nhập khẩu và các quy định của pháp luật Việt Nam điều chỉnh trong lĩnh vực này, đánh giá được những hạn chế, bất cập của pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật để từ đó có cơ sở cho việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động chống bán phá giá hàng nhập khẩu vào Việt Nam.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng luận văn tập trung nghiên cứu về các quy định pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá hàng nhập khẩu, tập trung vào các quy định của Luật Quản lý ngoại thương 2017 và nghị định hướng dẫn thi hành. Ngoài ra, Luận văn cũng sẽ nghiên cứu thực tiễn điều tra và chống bán phá giá hàng nhập khẩu của Việt Nam để từ đó có thể đưa ra những giải pháp phù hợp.

4.2 Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Luận văn nghiên cứu vấn đề chống bán phá giá hàng nhập khẩu vào Việt Nam, không nghiên cứu vấn đề hàng hóa Việt Nam bị điều tra chống bán phá giá ở thị trường nước ngoài.

- Về thời gian : Các số liệu được thu thập từ năm 2014 trở lại đây.

5. Phương pháp nghiên cứu

Để làm rõ các vấn đề cần nghiên cứu, luận văn sử dụng phương pháp phân tích để làm rõ những vấn đề còn vướng mắc trong pháp luật quy định chống bán phá giá hàng nhập khẩu. Ngoài ra, sử dụng thêm phương pháp tổng hợp, khảo sát kết hợp nghiên cứu thực tiễn trên nền tảng của phương pháp Chủ nghĩa Mac-Lenin những quan điểm của Đảng và Nhà nước về đổi mới kinh tế trong giai đoạn đang hội nhập hiện nay để giải quyết các vấn đề mà nghiên cứu đề tài đã đặt ra như phía trên.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

6.1 Ý nghĩa khoa học

Đè tài đóng góp phần khái quát và làm rõ thêm cơ sở lý luận về pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá hàng nhập khẩu, đánh giá thực trạng, tìm ra những bất cập, hạn chế về chất lượng, những yếu tố làm ảnh hưởng đến chống bán phá giá hàng nhập khẩu ở Việt Nam

6.2 Ý nghĩa thực tiễn

Luận văn góp phần làm sáng tỏ, bố sung lý luận về đề tài chống bán phá giá hàng nhập khẩu ở Việt Nam, đánh giá được thực trạng khi áp dụng pháp luật chống bán phá giá hàng nhập khẩu theo pháp luật Việt Nam nhằm nâng hiệu quả thực thi pháp luật trong lĩnh vực này.

7. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần lời mở đầu và kết luận, luận văn còn có những nội dung sau:

Chương 1: Khái quát về chống bán phá giá hàng nhập khẩu và các quy định pháp luật Việt Nam.

Chương 2: Thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá hàng nhập khẩu và các kiến nghị.

CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ HÀNG NHẬP KHẨU VÀ CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM

1.1. KHÁI QUÁT VỀ CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ HÀNG NHẬP KHẨU

1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của bán phá giá hàng nhập khẩu

BPG là một hành vi bán hàng hóa với giá thấp hơn so với thị trường đã chào giá trước đó, trong hoặc ngoài nước nhập khẩu. Đơn giản hơn, chúng ta có thể hiểu, để xác định tính chính xác của việc BPG, cần so sánh giả cả ở trên hai thị trường, Thực tế cho thấy, việc xác định giá trị hàng hóa ở cả hai thị trường xuất nhập khẩu khá là phức tạp. Giá trị bình thường của hàng hóa đã niêm yết phụ thuộc vào những yếu tố quan trong, phải phù hợp với sức tiêu thụ của thị trường ở đất nước đó. Bởi lẽ, trong nền kinh tế, theo tâm lý của con người, cứ hàng hóa giá rẻ là mua, sẽ nghĩ đó là hàng tồn, hàng hư hỏng, hàng lâu năm không dung tới và hết hạn, và người mua có thể sẵn sàng chấp nhận giá bán rẻ, thậm chí là giá thấp hơn so với giá lúc nhập vào (giá nhập khẩu) để có thể chiều khách hàng. Định nghĩa thuật ngữ bán phá là hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh.

Dưới góc độ pháp lý, khái niệm pháp lý về BPG lần đầu tiên được xuất hiện trong đạo quan thuế của Canada ngày 10 tháng 8 năm 1904, sau đó, NewZeland và Úc cũng ban hành các văn bản pháp luật về chống BPG vào năm 1905 và 1906. Khi chống BPG trở thành nội dung tất yếu trong pháp luật thương mại thì khái niệm “Chống bán phá giá’’ đã được ghi nhận tại Pháp lệnh chống BPG hàng nhập khẩu vào Việt Nam 2004.

 Vào năm 2007, Việt Nam chính thức gia nhập thành viên WTO và phải dựa theo yêu cầu về sự tương thích giữa pháp luật nội địa và chuẩn mực pháp lý. Hiệp định ADA của WTO năm 1994 đã đưa ra những quy tắc pháp lý thống nhát về việc xác định hành vi BPG, yêu cầu điều tra và áp dụng các biện pháp chống BPG. Các quy định này đang trở thành quy chuẩn cho các thành viên trong WTO. Việt Nam đã là thành viên của WTO và do đó, Việt Nam cũng bị ràng buộc bởi các quy định của WTO nói chung và Hiệp định ADA nói riêng.

Thuật ngữ BPG được dịch ra trong từ điển tiếng Anh là “Dumping” nhưng cũng có nhiều nghĩa khác nhau trên động từ này. Hiểu theo cách thông thường, dumping trong thương mại quốc tế được hiểu là BPG của một giá trị hàng hóa nào đó được xác định giá ban đầu. Như vậy, có thể hiểu, BPG là một hành động liên quan đến mặt hàng có định ước sẵn giá ban đầu, thu hút mặt hàng có giá trị thấp hơn nhưng cùng một loại.

Như vậy hành vi BPG ở thị trường nước ngoài được xem là hành vi bán hàng hoá với mức giá thấp hơn với trong nước, được hiểu như có một giá trị hàng hóa được sản xuất trong nước nhưng giá thành lại cao hơn khi giá trị hàng hóa đó xuất khẩu sang nước ngoài thì đây gọi là BPG. Tại Hiệp đinh GATT quy định Điều 5 như sau: một sản phẩm bị coi là BPG nếu như giá trị xuất khẩu hàng hóa đó được xuất khẩu từ ở nước này sang một nước khác thấp hơn mức so sánh của giá trị sản phẩm mang tính tương tự được khách hàng diều tại nước xuất khẩu theo điều kiện thương mại.

Theo pháp luật Việt Nam, BPG hàng nhập khẩu được định nghĩa trong thương mại là sự phân biệt giá trị hàng hóa trên những thị trường khi nhập khẩu vào Việt Nam có giá bán thấp hơn so với giá trị hàng hóa tương tự tại Việt Nam. Ngày nay, ở các tình huống xảy ra việc BPG hàng nhập khẩu gây ảnh hưởng và tổn hại đối với ngành thương mại, BPG là sự phân biệt giá cả mang tính quốc tế, định nghĩa này là hành vi cạnh tranh BPG, giá thấp so với giá trị thông thường trong nước nhằm chiếm lĩnh thị trường, gây ra mối đe dọa và thiệt hại cho cơ quan nhà nước. Về cơ bản, khái niệm pháp lý giống với khái niệm luật học, BPG là hành động mang sản phẩm của một nước sang bán ở một nước khác với giá nhập khẩu thấp hơn giá trị thực tế của sản phẩm được bán trong nước.

Chống BPG hàng nhập khẩu được hiểu tổng hợp những biện pháp cách thức nhằm chống lại các hành vi BPG vào thị trường của một nước hay vùng lãnh thổ. Khi các hành vi BPG thực hiện gây thiệt hại cho các nước nhập khấu thì tất yếu sẽ có các biện pháp mà nước nhập khẩu đặt ra nhằm ngăn cản sự vi phạm đó. Trong rất nhiều cách thức đó thì việc áp dụng các quy định pháp luật luôn là biện pháp được đặt ra và rất hiệu quả, đặc biệt là các biện pháp thuế quan luôn là chế tài thường áp dụng đối với các mặt hàng được cho là BPG. Chống BPG là việc các cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu áp dụng các biện pháp phù hợp tác động trực tiếp lên sản phẩm nhập khẩu BPG để loại bỏ những thiệt hại mà sản phẩm nhập khẩu BPG đó gây ra cho ngành sản xuất hàng hóa tương tự của nước mình.

 Tác động của việc chống BPG hàng nhập khẩu

Chúng ta cần làm rõ khi nào thì hành vi BPG là hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh. Đây là vấn đề cốt lõi và có ý nghĩa quan trọng cần phải xác định, đó là hành vi hành hưởng đến nền kinh tế nước nhà, sẽ gây ra những tác động không tốt với môi trường xung quanh, ảnh hưởng đến lợi ích của xã hội, an ninh và đặc biệt là ảnh hưởng đến trực tiếp khách hàng. Trong kinh doanh, thương mại, việc xác định giá cả sao cho phù hợp thường dựa trên tiêu chí của từng quốc gia khác nhau, khi tính giá xuất khẩu giá trị hàng hóa phải được tính cao hơn giá trị hàng hóa trong nước. Về khía cạnh phân phối thu nhập trong nền kinh tế thì việc xuất hiện của hàng hóa nhập khẩu giá rẻ hơn ngay lập tức sẽ làm cho thị phần của các doanh nghiệp nội địa bị co lại. Việc làm tại các doanh nghiệp bị tái cấu trúc vì thế có thể sẽ bị cắt giảm. Tuy nhiên, tổng tiết kiệm tiêu dùng trong xã hội sẽ có xu hướng tăng lên, đồng nghĩa với nguồn tiền trong xã hội hướng ra mục đích khác như mua sắm các loại hàng hoá khác hay đầu tư kinh doanh sẽ có xu hướng tăng lên. Xuất phát từ các tác động của việc BPG việc chống BPG gây ra những tác động tích cực nhất định cho nước nhập khẩu. Tác động tích cực là tránh sự gây ra thiệt hại cho các ngành sản xuất trong nước hiện tại và trong tương lại, góp phần vào quá trình phát triển kinh tế thị trường, việc chống BPG chủ yếu bảo vệ lợi ích kinh tế. Việc chống BPG thành công là sự tổng hợp rất nhiều biện pháp mang tính quyền lực pháp lý nhà nước, việc chống BPG có tác động đến sản xuất, sự lành mạnh trong kinh doanh cũng như tác động đến các thành phần chủ thể tham gia làm cho họ thêm mặn mà trong kinh doanh, sự tác động của chống BPG đến việc tạo nên những kinh nghiệm trong quản lý nhà nước về chống BPG giúp các quy luật của thị trường thêm phát triển tốt hơn.

1.1.2. Chống bán phá giá hàng nhập khẩu trong thương mại quốc tế

Khi xu thế trên thị trường toàn cầu hóa càng phát triển thì các biện pháp chống BPG lại càng được sử dụng thường xuyên, phổ biến hơn. Kinh tế thị trường càng phát triển bao nhiêu thì việc áp dụng chống BPG cũng lớn mạnh theo đó. Trên phương diện toàn cầu, khi mà các hàng rào thuế quan được cắt giảm thì các hàng rào phí thuế quan sẽ dần tăng lên, các quốc gia ngày càng sẽ dùng nhiều hơn các biện pháp mà họ được phép sử dụng nhưng việc áp dụng biện pháp chống BPG thời gian qua, đã gây ra không ít ảnh hưởng tới khối lượng thương mại giao dịch, dưới hình thức là biện pháp tự vệ được phép khi chứng minh được những thiệt gây ra do việc bán giá. Xét thấy, một số sự thật là hầu hết thương mại quốc tế không bị ảnh hưởng quá nhiều nhưng nếu xét chi tiết từng trường hợp cụ thể, việc chống BPG gây ảnh hưởng suy giảm kinh tế mạnh với những cạnh tranh khác nhau, trong đó có việc đánh thuế quan lên các giá trị hàng hóa nhập khẩu, các bản cam kết thay thế hiện hành hoặc là đóng vai trò như một rào cản đối với thương mại. Sự tác động mạnh này đã ảnh hưởng tiêu cực rất nhiều sao với khối thương mại thực sự liên quan. Hiện nay, các nước đang phát triển xem các khoản thuế chống BPG như là một phương tiện để bù đắp cho việc tự do hóa về thuế quan và loại bỏ những hạn chế định lượng, có thể thấy, các doanh nghiệp cũng rất ủng hộ vào những lợi ích cảu Hiệp định chống BPG.

Khía cạnh các quốc gia đang dần phát triển đã làm theo các mô hình của các nước đã phát triển, những quốc gia đang duy trì sự phát triển đã nâng cao được đội ngũ của mình thì việc chống BPG đã trở thành một cách giảm bớt sự cạnh tranh trong kinh doanh. Đây được coi là một phương diện tích cực của việc chống BPG, các phần lớn các sản phẩm bán giá rẻ là ở các nước đang phát triển, các doanh nghiệp có quy mô nhỏ mới tham gia kinh doanh buộc phải giữ giả khởi điểm thấp hơn so với giá thị trường nhưng cơ quan có thẩm quyền điều tra của nước nhập khẩu lại không điều tra phát hiện có hành động chống BPG hay không và nếu việc BPG này gây ảnh hưởng đến nền sản xuất trong nước thì cơ quan có thẩm quyền có quyền áp dụng các biện pháp chống BPG. Hầu hết các doanh nghiệp của những quốc gia đang phát triển có khả năng đối kháng các trường hợp bị kiện là làm giảm những tác động kinh tế do các biện pháp chống BPG gây ra và người hung chịu những thiệt hại cuối cùng này không ai khác là những doanh nghiệp do quá trình điều tra khi áp dụng thuế chống BPG khi vào hàng nhập khẩu.

Mục đích của việc chống BPG ngăn chặn các hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh trên nền kinh tế thị trường, nếu hiện tượng chống BPG xảy ra gây thiệt hại không ít đến ngành sản xuất có giá trị hàng hóa tương tự sản phẩm nhập khẩu. Những việc áp dụng thuế chống BPG thường có khả năng xảy ra tác động lên nhiều đối tượng cạnh tranh nằm ngoài phạm vi điều tra. Khách hàng đang tiêu thụ ở nước nhập khẩu sẽ mua được hàng hóa giá thấp hơn và có thể mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, điều này làm giảm đi sự phát triển kinh tế của ngành sản xuất trong nước.

Các nguyên tắc về chống BPG trong WTO được quy định tại: Điều VI  Hiệp định chung về thuế quan và Thương mại (bao gồm các nguyên tắc chung về vấn đề này); Hiệp định về chống BPG (Agreement on Antidumping Practices - ADA) chi tiết hoá Điều VI GATT. Tuy nhiên, mỗi quốc gia có quy định riêng về vấn đề chống BPG đều dựa trên nguyên tắc chung liên quan của WTO để xây dựng quy chuẩn. Hàng loạt vụ kiện chống BPG cùng với việc áp thuế chống BPG thực tế ở các nước tuân thủ các quy trình này. Tất nhiên, không phải có hiện tượng hàng hoá nước ngoài BPG là nước nhập khẩu muốn thể áp dụng các biện pháp chống BPG đối với hàng hoá đó.

Về khái niệm “bán phá giá” theo thương mại quốc tế đã có từ rất lâu đời. Trong những vụ việc tranh luận tại Mỹ năm 1971, Alexander Halinton luôn nhắc nhở về các thủ pháp của các đối thủ cạnh tranh bán hạ giá của các thủ pháp khác để nhằm mục tiêu chiếm lĩnh thị trường. Cuộc tranh luận cùng nhiều nổ lực của ngành lập pháp nhằm đối phó với chống BPG cũng được ghi nhận tại cuối thế kỷ 19. Đầu thế kỷ 20, pháp luật về chống BPG cụ thể đầu tiên được ban hành tại Canada năm 1904, tiếp theo Luật chống BPG được ban hành tại NewZeland năm 1905, Australia năm 1906, Nam Phi năm 1914 và cuối cùng, nước Mỹ có Đạo luật chống BPG năm 1916 và nước Anh năm 1921.

Khi Tổ chức thương mại Thế giới xây dựng Hiệp định chung về Thương mại và Thuế quan (GATT) năm 1947. Điều VI của GATT cho phép các bên được ký kết được sử dụng các sắc thuế chống BPG để bù trừ mức giá của các hàng xuất nhập khẩu làm sao để chứng minh được việc BPG đang diễn ra rất phổ biến. Tính tới thời điểm hiện tại, dây vẫn là vấn đề đặt ra đâu là cốt lõi của việc chống BPG đang chiếm lĩnh trên thị trường quốc tế. Trong vòng đàm phán Tokyo năm 1973, hai bên ký kết GATT đã lập thành một Luật chống BPG mới, có hiệu lực từ năm 1979 thay thế cho Luật chống BPG năm 1967 và trong đó có 26 thành viên ký kết có hiệu lực hơn mọi Hiệp định trước đó về BPG. Tiếp theo đến Urugoay năm 1994, dựa trên Luật chống BPG trước đó các thành viên xây dựng “Hiệp định về việc thi hành điều VI của GATT năm 1994” được chỉnh sửa kỹ hơn các quy tắc chống BPG và có hiệu lực hơn đối với mọi thành viên của WTO và là Hiệp định cưỡng bức thi hành. Tuy nhiên, một số quốc gia trong GATT nhận thấy rằng có một số nước đã áp dụng Luật chống BPG để tự tạo cho mình hàng rào thương mại mới trong kinh doanh của mình. Các thủ tục kèm với những cách tính toán của tiểu thương nhỏ đã gây thiệt hại và lệch lại về dòng thương mại quốc tế. Vòng của Kennedy của GATT (1962-1967) các bên ký kết GATT đã thảo luận Bộ luật chống BPG, yêu cầu một loạt các quy tắc về thủ tục pháp lý cho việc áp dụng những sắc thuế chống BPG nhằm hạn chế các thủ tục cách đánh thuế của Chính phủ nếu gây ra bất lợi với các lái thương. Mặc dù còn một số nước hạn chế như trên, nhưng các quy định của ADA là nền tảng pháp lý quan trọng để các nước thành viên trong WTO tuân thủ khi thực thi áp dụng biện pháp chống BPG nhằm rà soát và áp dụng tại nước mình. Song, vẫn còn những quy định chưa rõ ràng, chưa đầy đủ nguồn gốc cho những sự tranh chấp trong ADA cùng với các đối tác liên quan khác.

Vào đầu thập kỷ 20, Canada là nước đầu tiên sửa đổi luật thuế nhập khẩu của mình để có một phần riêng quy định về thuế chống BPG vào năm 1904, qua đó trở thành nước đầu tiên trên thế giới ban hành luật chống BPG. Việc xây dựng luật ban đầu của luật chống BPG này là ấn định một mức thuế đặc biệt đối với các hàng hóa nhập khẩu.  Mục đích của nó là vừa bảo vệ được các doanh nghiệp cùng ngành hàng ở trong nước trước hàng hóa bị BPG. Lúc đó, việc áp dụng thuế nhập khẩu để đối phó với BPG được xem là không phù hợp. Để đối phó với những trường hợp ngoại lệ này cần có những biện pháp cụ thể mang tính linh hoạt cho từng trường hợp, và đó chính là thuế chống BPG.

Mô hình pháp luật về chống BPG của Canada nhằm trao quyền kiểm soát chống BPG cho một số cơ quan có thẩm quyền độc lập trong chính phủ như:

Cục dịch vụ biên giới Canada (CBSA) [1]

Toà án Thương mại Quốc tế Canada (CITT) [2]

Thông thường là các cơ quan cũng đồng thời chịu trách nhiệm kiểm soát thuế nhập khẩu và các loại thuế đặc biệt khác. Các cơ quan này cũng được áp thuế chống BPG đối với hàng hoá nhập khẩu khi có điều kiện xảy ra:

Thứ nhất là phải chứng minh giá xuất khẩu của một hàng hóa nhập khẩu thấp hơn giá trị của chính hàng hóa đó ở thị trường nội địa;

Thứ hai là hàng hóa nhập khẩu đó phải cùng loại hoặc tương tự như một hay một số hàng hóa cùng loại nào đó được sản xuất ở nước nhập khẩu.

Những cơ quan có thẩm quyền sẽ bắt đầu tiến hành điều tra trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận đơn kiện, kết luận sơ bộ về thiệt hại là 60 ngày từ ngày khởi xướng điều tra, Kết luận sơ bộ về phá giá: 90 ngày (có thể gia hạn đến 135 ngày) kể từ ngày khởi xướng điều tra, kết luận cuối cùng về thiệt hại là 120 ngày kể từ ngày có kết luận sơ bộ về thiệt hại và kết luận cuối cùng về phá giá là 90 ngày kể từ ngày có kết luận sơ bộ về phá giá

Sau khi được ban hành, Pháp luật về chống BPG của Canada đã là rõ tác dụng trong việc bảo hộ các nhà sản xuất nội địa trước hàng hoá giá rẻ từ nước ngoài nhập khẩu. Vì vậy, Pháp luật về chống bán của nước này đã nhanh chóng trở thành hình mẫu để các nước khác noi theo. Cho đến năm 1921, mô hình Pháp luật về chống bán của Canada đã được du nhập vào Nam phi (1914), Hoa Kỳ (1916, sau đó được sửa đổi bổ sung năm 1921), Úc (1921), Vương quốc Anh (1921), New Zealand (1921) [9, tr.48] Tuy nhiên, các nước này cũng không hoàn toàn  gia nhập một cách nguyên vẹn mô hình của Canada mà có sự trau dồi, sửa đổi luật với nhau.

Khác với Canada, Pháp luật chống BPG của Hoa Kỳ về cơ bản được xây dựng dựa trên Hiệp định về chống BPG của WTO sau khi ra đời lần đầu tiên năm 1916, đã được thay thế bằng một luật mới ban hành năm 1921. Chính sự sửa đổi luật này đã đóng vai trò quan trọng để các nước đàm phán các quy định về chống BPG trong khuôn khổ GATT 1947. Cơ quan có thẩm quyền tham gia điều tra chống BPG là Bộ thương mại Hoa Kỳ (DOC) và Ủy ban thương mại quốc tế Hoa Kỳ (ITC) cũng đã ban hành những hướng dẫn cụ thể để hướng dẫn thực hiện phạm vi nhiệm vụ quyền hạn của mình. Hai cơ quan chủ chốt này sẽ chịu trách nhiệm cho từng chuyên môn của mình. DOC là cơ quan thuộc nhánh hành pháp có trách nhiệm tiến hành điều tra xác định xem có chống BPG hay không đồng thời giám sát việc áp dụng các biện pháp chống BPG do chính DOC ban hành. Ngược lại, ITC sẽ là bộ phận xác định xem mức thiệt hại của hành vi BPG đối với nền kinh tế hay một ngành sản xuất nào đó của Hoa Kỳ để trên cơ sở đó quyết định có áp dụng thuế chống BPG hay không và mức thuế chống BPG sẽ áp dụng ra sao sẽ do Bộ trưởng Bộ thương mại ra quyết định. lĩnh vực BPG thuộc thẩm quyền quản lý hành chính khá chặt chẽ do hai cơ quan này có quyền tự quyết khá lớn về các vấn đề liên quan tới chống BPG. Khi xét xử các vụ chống BPG , Tòa án thương mại quốc tế Hoa Kỳ thường đánh giá khía cạnh tính hợp pháp của quyết định áp dụng biện pháp chống BPG sẽ không đi sâu vào nội dung điều tra.

Năm 1920, Châu Á đã có duy nhất một nước ban hành luật chống BPG là Nhật Bản, đất nước này đã đưa ra những điều lệ về chống BPG vào thuế quan tuy nhiên đã không được sử dụng nữa vì điều khoản không rõ ràng cho đến khi gia nhập GATT vào tháng 9 năm 1995 thì quy định đạo luật riêng của nước này được hoàn thiện hơn. Cơ quan chủ chốt có thể quyết định trong việc điều tra và áp dụng biện pháp chống BPG duy nhất là Bộ Tài chính của Nhật Bản. Quyết định khởi xướng điều tra sẽ phải thông báo cho các thành viên Tổ Thuế đặc biệt của Hội đồng Thuế quan và giải thích lý do vì sao khởi xướng vụ kiện. Tổng quan Bộ Tài chính sẽ được thành lập trên cơ sở tham vấn Bộ quản lý chuyên ngành, bao gồm các viên chức liên quan của Bộ Tài chính, Bộ quản lý chuyên ngành và Bộ Công nghiệp và Thương mại quốc tế. Trong quá trình điều tra thường xuyên tham vấn Bộ quản lý chuyên ngành về tất cả các vấn đề quan trọng. Tóm lại, pháp luật chống BPG của Nhật Bản hầu như có cả ưu điểm và nhược điểm. Nói cách khác, nếu nhìn tổng thể đạo luật chống BPG của Nhật Bản có ưu điểm và cả nhược điểm nhưng không chứa những điểm khác biệt riêng.

Về Ủy ban Châu Âu (EU), đây là cơ quan quản lý duy nhất có những nhiệm vụ liên quan về hoạt động chống BPG. Cơ quan này sẽ tiếp nhận các đơn khiếu nại và thực hiện tất cả các cuộc điều tra để xác định việc BPG và đưa ra các biện pháp xử lý thích hợp nhưng đây không phải là cơ quan có thẩm quyền quyết định áp dụng biện pháp chống BPG mà là Hội đồng Châu Âu. Đây là cơ quan hành chính nên các quyết định của cơ quan này về chống BPG trong từng trường hợp cụ thể thường dựa vào các đề xuất của Ủy ban Châu Âu. Hệ thống văn bản có đạo luật chống BPG đầy đủ và rất chi tiết được đưa vào năm 1968. Quy định của Ủy ban Châu Âu được đặt ra trong quy định số 459/68/CEE về chống BPG và chống lại trợ cấp cho hàng hóa của các nước không phải là thành viên của cộng đồng kinh tế Châu Âu. Khi ban hành quy định này, đã được sửa đổi nhiều lần nhằm điều chỉnh phù hợp trong WTO và đến nay đã trải qua bốn lần ban hành mới. Quy định Cơ bản hiện hành về vấn đề này là Quy định 384/96 do Hội đồng châu Âu ban hành ngày 22/12/1995 và có hiệu lực kể từ ngày 6/3/1996. Cơ quan tài phán về chống BPG ở EU là Tòa án Sơ thẩm giống như Hoa Kỳ, có vai trò như một tòa án hành chính. Tòa án này có thẩm quyền xét xử các quyết định hành chính do Ủy ban Châu Âu và Hội đồng Châu Âu ban hành trong lĩnh vực chống BPG.

Tóm lại, ta đã thấy rõ hầu hết các quốc gia luôn có những quy luật riêng và áp dụng chống BPG hàng nhập khẩu khi có hàng nhập khẩu và thị trường nội đia, các cơ quan có thẩm quyền cũng xây dựng dựa trên những đặc thù riêng của từng bộ phận trong các nước và xoay quanh vấn đề cơ quan nào có thẩm quyền là người sẽ kết luận cuối cùng để đưa ra những biện pháp chống BPG. Để bảo đảm cho thương mại thế giới tiếp tục phát triển thêm một bước, mâu thuẫn này không thể không giải quyết. Đã có nhiều quan điểm đề xuất hướng giải quyết mâu thuẫn này mà phần lớn đều tập trung vào cải cách Pháp luật về chống BPG quốc gia và quốc tế là quan điểm cho rằng nên thay thế Pháp luật về chống BPG ở cả tầm quốc gia và quốc tế bằng pháp luật cạnh tranh thống nhất giữa các nước hoặc pháp luật cạnh tranh quốc tế. rên thực tế có một số nước đã đi theo xu hướng này trong quan hệ thương mại khu vực với nhau. EU là một ví dụ điển hình. Kể từ khi thành lập một thị trường chung đến nay, việc áp dụng các biện pháp chống BPG đối với luồng hàng giá rẻ từ các nước thành viên EU xuất nhập khẩu lẫn nhau đã hoàn toàn được xóa bỏ. Sự tồn tại của Pháp luật về chống BPG giữa các quốc gia thành viên trước trong Ủy ban Châu Âu đều bị thay thế hoàn toàn bởi một hệ thống pháp luật cạnh tranh thống nhất trong toàn Liên minh và có giá trị ràng buộc đối với mọi thành viên của Liên minh. Có thể xem Ủy ban Châu Âu là một ví dụ điển hình của hội nhập kinh tế quốc tế trong tương lai, ở đó sự liên kết và giao lưu giữa thị trường các quốc gia chặt chẽ tới mức tạo ra một thị trường thống nhất, nơi đó hàng hóa được lưu thông một cách tự do mà không bị hạn chế bởi rào cản vô lý nào, là mô hình tương lai của Pháp luật về chống BPG được quy định phù hợp dựa trên Hiệp định của WTO.

1.2. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ HÀNG NHẬP KHẨU

Hội nhập kinh tế đối với một quốc gia là một điều tất yếu đối với đất nước họ, bởi lẽ vì điều này, sẽ giúp cho quốc gia tham gia và đi dần vào những sự phát triển của khối phát triển đó, giúp kiên trì và  đạt được nhiều thành tựu để có thể ngày càng tiến xa hơn trên nền thị trường quốc tế. Việt Nam cũng gia nhập diễn đàn hợp tác Á Âu (ASEM) vào năm 1996 cùng với diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC) vào năm 1998. Bên cạnh đó, Việt Nam còn ký hiệp định thương mại song phương với Hợp chủng quốc Hoa Kỳ (BTA) năm 2000. Những sự kiện tham gia ký Hiệp định này đồng nghĩa với sự thay đổi các chính sách thương mại liên quan tới việc mở thị trường. Hiện tượng BPG đang tăng lên trên thị trường thương mại Việt Nam, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho các nhà sản xuất tương tự vì những biện pháp còn hạn chế. Việc hội nhập quốc tế chưa bao giờ là dễ dàng đối với đất nước chúng ta nhưng trong sự khó khăn này, lại là cơ hội mở rộng thị trường quốc tế và cũng là thách thức lớn cho nước ta do phải cạnh tranh về mặt hàng hóa lẫn giá trị sản phẩm, từ đó bắt đầu xuất hiện những hành vi cạnh tranh không lành mạnh bị trói buộc bởi phí thuế quan đang được lo bỏ. Vì vậy, chúng ta nên cần có biện pháp chống BPG nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng cho cái nhà sản xuất cũng như lợi ích của khách hàng.

Ngày 29 tháng 04 năm 2004, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua pháp lệnh chống BPG đối với hàng nhập khẩu. Văn bản này có hiệu lực vào ngày 01 tháng 10 năm 2004. Pháp lệnh chống BPG hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam không phải là văn phản đầu tiên quy định về chống BPG nhưng có thể nói đây là văn bản có quy định rõ ràng nhất khi nói về chống BPG hàng nhập khẩu. Ngoài Pháp lệnh được ban hành 2004 còn có Nghị định số 90/2005/NĐ-CP của Chính phủ ngày 11/07/2005 quy định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh Chống BPG hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam, Nghị định số 89/2005/NĐ-CP của Chính phủ ngày 11/07/2005 quy định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh Chống trợ cấp đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam và Nghị định số 04/2006/NĐ-CP của Chính phủ ngày 09/01/2006 về việc Thành lập và quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Hội đồng xử lý vụ việc chống BPG, chống trợ cấp và tự vệ.

Do mức độ rộng lớn của sự việc, đòi hỏi cần phải có sự nghiên cứu đa ngành, cần hòa nhập nhưng vẫn cần phải tuân theo những các nguyên tắc, thủ tục và điều kiện chung được các thành viên khác công nhận và quan trọng là phù hợp với những quy định trong WTO. Tại Kỳ họp thứ 2, Kỳ họp thứ 3, Quốc hội Khóa XIV đã thông qua 15 luật liên quan trực tiếp đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng Công an nhân dân và công tác đảm bảo an ninh, trật tự. Vì thế, Luật Quản lý ngoại thương 2017 được ban hành vào ngày 12 tháng 06 năm 2017 và chính thức có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2018 gồm 8 chương và 113 điều.

Sự ra đời của văn bản quy phạm pháp luật này để bổ sung quy định về biện pháp quản lý ngoại thương, phát triển hoạt động ngoại thương; giải quyết tranh chấp về áp dụng biện pháp quản lý ngoại thương và điều chỉnh đối tượng hàng hóa, không can thiệp vào các hoạt động cụ thể của thương nhân, giữa các thương nhân với nhau mà điều chỉnh các quan hệ giữa nhà nước và thương nhân. Mặc dù không điều chỉnh hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, dịch vụ thương mại nhưng Luật Quản lý ngoại thương 2017 đã quy định một số biện pháp mang tính chất hỗ trợ hoạt động nhập khẩu hàng hóa thông qua các dịch vụ liên quan trực tiếp đến hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam. Ví dụ như Luật Quản lý ngoại thương 2017 đã điều chỉnh về cơ chế điều hành hoạt động thương mại biên giới tại cửa khẩu biên giới trên đất liền được Chính phủ quy định rằng hoạt động thương mại của biên giới được thực hiện thông qua các cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính. Trong trường hợp hoạt động thương mại ở biên giới được thực hiện qua cửa khẩu khác, qua nơi mở ra cho qua lại biên giới thì phải chắc chắn các điều kiện phải ràng buộc sự giám sát, quản lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của điều ước quốc tế mà nước Việt Nam là thành viên và pháp luật có liên quan.

Ủy ban nhân dân thuộc cấp tỉnh trở lên có biên giới sẽ quyết định, công bố những danh mục các cửa khẩu khác và nơi mở ra cho qua lại biên giới được phép thực hiện hoạt động thương mại theo quy định của Luật Quản lý ngoại thương 2017. Những trường hợp hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu qua các khu vực trên không lưu thông được thì Ủy ban nhân dân thuộc cấp tỉnh nơi có biên giới, căn cứ vào điều kiện cơ sở hạ tầng để có thể áp dụng biện pháp ưu tiên xuất khẩu hàng hóa là thực phẩm tươi sống, những nông sản không giữ được lâu hoặc tạm ngừng nhập khẩu hàng hóa cho đến khi không còn bị ùn tắc. Việc quản lý hoạt động nhập khẩu hàng hóa tại cửa khẩu biên giới trên phải được thực hiện thống nhất, đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ và đơn giản hóa những thủ tục hành chính. Ngoài ra, các quy định tại Chương VI của Luật Quản lý ngoại thương 2017 cũng điều chỉnh những biện pháp hướng tới việc thúc đẩy phát triển các dịch vụ hỗ trợ cho hoạt động nhập khẩu hàng hóa vào Việt Nam, cách tiếp cận thị trường nhập khẩu:

Chính sách xúc tiến thương mại hỗ trợ hoạt động ngoại thương được thực hiện thông qua hoạt động của các cơ quan, tổ chức sau đây:

Hoạt động của các cơ quan, tổ chức xúc tiến thương mại trong nước;

Hoạt động của các tổ chức xúc tiến thương mại tại nước ngoài;

Hoạt động của các tổ chức xúc tiến thương mại nước ngoài tại Việt Nam.

Với chính sách hoạt động phát triển ngoại thương thông qua xúc tiến thương mại bao gồm như sau

Xây dựng, thực hiện chủ trương các chương trình,  cấp quốc gia về xúc tiến thương mại, xây dựng và phát triển những thương hiệu  về sản phẩm, hàng hóa do Thủ tướng Chính phủ quyết định nhằm phát triển hoạt động ngoại thương phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội trong từng thời kỳ;

Xây dựng, thực hiện các hoạt động phát triển thị trường thương mạixây dựng, quảng bá thương hiệu , hàng hóa nội địa  do chính quyền địa phương thực hiện nhằm phát triển hoạt động thương mại  phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội trong từng thời kỳ;

Thực hiện những  hoạt động kết nối giao thương, tham gia các hệ thống phân phối, ủy quyền i ở nước ngoài và tại Việt Nam;

Hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng thương mại, vận chuyển để  phục vụ hoạ động ngoại thương;

đ) Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển, nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa;

e) Đào tạo, nâng cao nguồn nhân  lực của doanh nghiệp  trong xúc tiến thương mại, phát triển thị trường;

 Do đó, Luật Quản lý ngoại thương 2017 đã quy định sửa đổi theo nghĩa quản lý hoạt độngngoại thương hàng hóa  chứ không điều chỉnhngoại thương dịch vụ  Việc thể chế hóa chủ trương của chinh sách của Đảng và Nhà nước, Luật Quản lý ngoại thương 2017 đã  xây dựng được những nội dung cơ bản về mặt lý luận dựa trên nền tảng chính sách ngoại thương ổn định trong thời gian vừa qua để có thể phản ánh được những sự thay đổi chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước. Sức cạnh tranh của hàng hóa nhập khẩu vào thị trường Việt Nam không chỉ phụ thuộc vào chất lượng mà còn chịu tác động rất lớn từ mức độ hiệu quả các chính sách, biện pháp phát triển hoạt động thương mại trong thời kỳ kinh tế hội nhập toàn cầu, liên quan đến nhập khẩu hàng hóa vô cùng quan trọng, điêu này sẽ ảnh hướng đến quyết định lợi thế cạnh tranh của hàng hóa. Có thể hiểu đơn giản, biện pháp chống BPG nhằm phát triển hoạt động ngoại thương ở Việt Nam.

1.3. NỘI DUNG VỀ CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ HÀNG NHẬP KHẨU

1.3.1. Xác định hàng nhập khẩu

 Việc BPG được coi là hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong thương mại Việt Nam gây ra mối đe dọa thiệt hại và lợi ích cho ngành sản xuất. Hiện nay, việc bán phá giá đang phát triển mạnh trên toàn thế giới kể cả dịch vụ. Mặc khác, trong. Đối với hành vi đối với hành vi BPG hàng nhập khẩu vào Việt Nam, bao gồm các biện pháp chống BPG, thủ tục, nội dung điều tra và việc áp dụng các biện pháp đối với hàng hóa bị BPG nhập khẩu vào Việt Nam. Hay nói cách khác, đối tượng áp dụng là tất cả các tổ chức, cá nhân liên quan đến việc BPG hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam, nếu không xác định được đúng đối tượng hàng hóa nào là nhập khẩu vào Việt Nam thì cơ quan có thẩm quyền sẽ không áp dụng được các biện pháp chống BPG thì sẽ không ngăn chặn được quyền lợi và lợi ích thương mại. Điều này ảnh hưởng đến sự uy tín và môi trường đầu tư của Việt Nam. Hơn nữa, việc này có thể làm cho mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam với quốc gia hoặc vùng lãnh thổ có hàng hóa được xác định sai là đã BPG vào Việt Nam trở nên căng thẳng.

Nếu không xác định được hoặc xác định không đúng vào hàng hóa nào là hàng hóa bị BPG nhập khẩu vào Việt Nam thì các cơ quan có thẩm quyền sẽ không áp dụng được các biện pháp chống bán phâ giá, hoặc nếu có áp dụng thì không những không ngăn chặn được hành động BPG mà ngược lại còn gây ra những thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước. Hơn nữa, việc này có thể làm cho mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam với các quốc gia có vùng lãnh thổ có hàng hóa được xác định sai là đã BPG vào Việt Nam trở nên căng thẳng, sẽ ảnh hưởng đến uy tín thương mại và môi trường đầu tư của Việt Nam. Chính vì vậy, việc xác định hàng hóa nhập khẩu vào thị trường Việt Nam có ý nghĩ rất quan trọng trong quá trình áp dụng biện pháp chống BPG. Việc xác định hàng hóa này thường rất quan trọng bởi hết sức cận trọng của cơ quan thẩm quyền, khách quan và chỉ khi nào được xác định được giá bán hàng hóa trên thị trường thì mới áp dụng biện pháp chống BPG. Pháp luật chống BPG hầu hết đều dựa trên tinh thần không tự trói mình nhưng việc xác định hàng hóa bị BPG để áp dụng các biện pháp chống BPG là khác nhau. Cho nên, thường các cơ quan có thẩm quyền của các nước khi xây dựng đạo luật sẽ không quy định chi tiết, cụ thể. Nhìn lại quy định của WTO, việc xác định hàng hóa khi nhập khẩu vào một nước được xem là có BPG hay không phải dựa vào biên độ BPG, biên độ BPG được coi là không quá mức tối thiểu nếu biên độ đó thấp hơn 2% của giá xuất khẩu. Luật Quản lý ngoại thương 2017 quy định không áp dụng biện pháp chống BPG đối với hàng hóa nhập khẩu có biên độ BPG không vượt quá 2% giá xuất khẩu hàng hóa vào Việt Nam. Việc xác định biên độ BPG được tính như sau:

Biên độ phá giá = (giá thông thường - giá xuất khẩu)/giá xuất khẩu (x 100%)

 - Nếu biên độ phá giá > 0 là có BPG;

- Nếu biên độ phá giá <= 2% được coi là không đáng kể

- Theo định nghĩa tại GATT 1994 và Luật Quản lý ngoại thương 2017 thì giá thông thường là giá có thể so sánh được của sản phẩm tương tự được tiêu dùng tại nước xuất khẩu trong điều kiện thương mại bình thường. Giá thông thường được xác định theo giá bán của sản phẩm tương tự tại thị trường nước xuất khẩu. Đây là cách tính giá thông thường chuẩn, được ưu tiên áp dụng trước. Nếu không áp dụng được cách tính chuẩn thì giá thông thường được áp dụng theo 2 cách:

-  Giá thông thường sẽ xác định theo giá bán của sản phẩm, hàng hóa tương tự từ nước xuất khẩu liên quan sang thị trường một nước thứ ba;

-  Giá thông thường  xác định giá trị giá của sự tính toán  bằng tổng giá thành sản xuất cộng với chi phí bán hàng các chính sách khác và lợi nhuận;

Đối với những sản phẩm tương tự là sản phẩm giống hệt, tức là sản phẩm có tất cả các đặc tính giống với sản phẩm đang được xem xét.

“Hiệp định ADA không đưa ra định nghĩa hay đề cập đến cách tính giá xuất khẩu. Tuy nhiên, theo thông lệ giá xuất khẩu được hiểu là giá bán sản phẩm từ nước sản xuất (nước xuất khẩu) sang nước nhập khẩu (Trung tâm WTO và hội nhập - Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, 2008). Hiệp định ADA Điều 2.6 Hiệp định về chống bán phá giá quy định, trong trường hợp không có giá xuất khẩu hoặc tồn tại một liên kết hay một thỏa thuận đền bù giữa nhà xuất khẩu và nhà nhập khẩu hoặc một bên thứ ba thì giá xuất khẩu bằng giá bán lại cho người mua độc lập đầu tiên. Trong trường hợp sản phẩm nhập khẩu không được bán lại cho người mua độc lập hoặc không được bán lại trong điều kiện như khi nhập khẩu thì cơ quan điều tra có quyền quyết định mức giá xuất khẩu dựa trên một cơ sở hợp lý. Theo Luật Quản lý ngoại thương 2017 bên cạnh các căn cứ giống Hiệp định ADA nêu trên, giá dựa trên chứng từ giao dịch hợp pháp cũng được xem là căn cứ để xác định giá nhập khẩu”[3]

Muốn xác định được loại hàng hóa BPG vào Việt Nam, chúng ta cần làm rõ trước vấn đề giá trước thuế của hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam với giá nhập khẩu hàng hóa đó vào Việt Nam, cần làm rõ được giá xuất khẩu của hàng hóa vào Việt Nam, giá trị hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam phải được so sánh với giá xuất khẩu.

Tiếp theo, Việt Nam cần xác định thiệt hại về việc hàng nhập khẩu sẽ như thế nào. Điều VI của GATT quy định cho phép sẽ được diễn ra ở hai khía cạnh:

- Khối lượng hàng hóa nhập khẩu được BPG và ảnh hưởng của hàng hóa được BPG đến giá trên thị trường của sản phẩm tương tự;

-  Hậu quả của việc nhập khẩu này đối với các nhà sản xuất các sản phẩm trên ở trong nước.

Để xác minh được tổn thấy thiệt hại đối với ngành hàng trong nước thì vấn để chứng cứ đề chứng minh có hành vi BPG đóng vai trò hết sức quan trọng. Theo đó chứng cứ được khái niệm như sau: “Chứng cứ là những gì có thật được Cơ quan điều tra phòng vệ thương mại dùng làm căn cứ xác định cho việc giải quyết vụ việc phòng vệ thương mại[4]” Hiệp định ADA và Luật Quản lý ngoại thương 2017 quy định ba loại thiệt hại bao gồm thiệt hại vật chất cho ngành sản xuất nội địa; nguy cơ gây ra thiệt hại vật chất cho ngành sản xuất nội địa; và làm ngăn cản đáng kể sự hình thành một ngành sản xuất nội địa. Về mức độ thiệt hại thì có hai mức độ là thiệt hại đáng kể và đe dọa gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước. Thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước là bao gồm mức suy giảm thực tế, suy giảm tiềm ẩn của doanh thu, lượng bán hàng, lợi nhuận, sản lượng, thị phần, công suất, năng suất, đầu tư; các yếu tố ảnh hưởng đến giá bán trong nước; độ lớn của biên độ BPG, mức trợ cấp; và ảnh hưởng bất lợi thực tế và tiềm ẩn đối với dòng tiền, tồn kho, lao động, tiền lương, khả năng huy động vốn. So với quy định của Pháp lệnh Chống BPG hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam thì quy định của Luật Quản lý ngoại thương 2017 năm 2004 cụ thể và đầy đủ hơn. Ngoài ra, chúng ta cần phải xác định mối nguyên tắc hệ quả. Về xác định mối quan hệ nhân quả, Điều 3 Hiệp định ADA và Luật Quản lý ngoại thương 2017 chỉ quy định chung rằng cơ quan điều tra phải xác định hàng hóa BPG nhập khẩu, thông qua các tác động của nó đến các yếu tố, chỉ số kinh tế, gây ra thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước trên cơ sở kiểm tra tất cả các bằng chứng liên quan là căn cứ để xác định quan hệ nhân quả: mối quan hệ giữa việc BPG hàng hóa nhập khẩu với chứng cứ về thiệt hại đáng kể hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước; Mức độ giảm sút của cầu hoặc thay đổi về hình thức tiêu dùng đối với hàng hóa tương tự sản xuất trong nước để xác định.

Trên thực tế, trong thương mại quốc tế, những hàng hóa được xem là hàng hóa tương tự thường được xếp theo cùng một mã hồ sơ (HS) trong phân loại hàng hóa của hải quan, chúng thường giống nhau về đặc tính vật lý, hóa học và mục đích sử dụng, và khả năng thay thế từ góc độ của khách hàng.

1.3.2. Các biện pháp chống bán phá giá hàng nhập khẩu

 Trên thực tế, các nước vẫn đang áp dụng các biện pháp chống BPG nhưÁp dụng biện pháp tạm thời; Cam kết về giá và Thuế chống BPG. Trong Luật Quản lý ngoại thương 2017 cũngcó quy định tại Điều 77 đã đưa ra các biện pháp như sau:

-Biện pháp để áp dụng chống BPG đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam là biện pháp được áp dụng trong trường hợp hàng hóa được xác định bị BPG khi nhập khẩu vào Việt Nam gây ra những thiệt hại đáng kể hoặc các mối đe dọa  của ngành sản xuất trong nước hay ngăn cản sự phát triển  của ngành sản xuất trong nước.

- Hàng hóa nếu được xác định bị BPG khi nhập khẩu vào Việt Nam với giá thấp hơn giá thông thường là giá có thể so sánh được của hàng hóa tương tự bán lại nước xuất khẩu hoặc tại một nước thứ ba trong các điều kiện thương mại thông thường hoặc mức giá mà Cơ quan điều tra xác định bằng phương pháp tự tính toán.

Các biện pháp chống BPG bao gồm:[5]

a) Áp dụng thuế chống BPG;

b) Cam kết về các biện pháp loại trừ BPG của tổ chức, cá nhân sản xuất, xuất khẩu hàng hóa bị yêu cầu áp dụng biện pháp chống BPG với Cơ quan điều tra của Việt Nam hoặc với các nhà sản xuất trong nước nếu được Cơ quan điều tra chấp thuận.

Thuế chống BPG

Đây không phải là một sắc thuế mới ra đời nhưngđây được xem như là một thuế được bổ trợ cho việc  áp dụngbiện pháp chống BPG trong trường hợp hàng hóa bị BPG nhập khẩu vào Việt Nam để gây ra mối đe dọa đến ngành sản xuất trong nước. . Theo đó, đối với những hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam với giá trị hàng hóa thấp hơn so với giá trị thông thường được trợ cấp của nước xuất khẩu, gây ra sự phát triển khó khăn ở sự phát triển ngành thương mại, ngoài việc phải chịu thuế xuất khẩu, nhập khẩu còn chịu thêm một khoảng thuế bổ sung. Nguyên tắc việc áp dụng các biện pháp chống bán phá giả được áp dụng ngay sau khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng biện pháp chống BPG đã tiến hành điều tra về hàng hóa bị BPG nhập khẩu vào Việt Nam và thiệt hại đối với ngành sản xuất hàng hóa tương tự. Nếu kết quả cuối cùng đã đủ điều kiện áp dụng biện pháp chống BPG thì sẽ  áp dụng biện pháp chống BPG. Trong phần áp thuế chống BPG sẽ giúp ngăn chặn những hậu quả gây ra thiệt hại trong ngành sản xuất kịp thời, hầu hết các quốc gia cũng đã áp dụng biện pháp chống BPG tạm thời.

Cam kết về biện pháp loại trừ BPG

Để hạn chế việc BPG, những trường hợp cạnh tranh không lành mạnh, Việt Nam cần phối hợp với  các cơ quan có thẩm quyền để khắc phục được tình trạng áp dụng biện pháp chống BPG. Các doanh nghiệp có thể cam kết với Bộ Công thương tự nguyện điều chỉnh giá bán hoặc tự nguyện hạn chế số lượng, khối lượng hoặc giá trị hàng hóa BPG vào Việt Nam. Dựa trên cơ sở đó, Bộ trưởng Bộ Công thương có thể chấp nhận, không chấp nhận hoặc yêu cầu điều chỉnh nội dung cam kết cho phù hợp nhưng không được phép ép buộc cam kết.  Tính đến thời điểm 31/12/2022, Việt Nam đã có tổng cộng 16 vụ điều tra chống BPG hàng nhập khẩu được thống kê tại Hội đồng tư vấn về Phòng vệ thương mại – VCCI theo bảng số liệu như sau:

Bảng 1.

Thống kê các vụ điều tra áp dụng biện pháp chống BPG do Việt Nam tiến hành với hàng nhập khẩu (tính đến ngày 31/12/2022)